शिवमहिम्नस्तोत्र कसे म्हणावे?
How to recite ShivMahimna Stotra?
Shiva Mahimna Stotra
Shiva Mahimna Stotra (Sanskrit: शिवमहिम्न:स्तोत्र, romanized: śiva-mahimnah stotra, lit. 'Hymn about the greatness of Shiva') is a Sanskrit composition (Stotra) in devotion of Shiva that is believed has been authored by a gandharva (heavenly being) named Pushpadanta.
Context
The thought behind the composition is ‘Enumerating the greatness of Shiva’, being a typical frame of devotion and dedication. In the verses of the Stotram lie stories about various great acts of the Mahadeva. The famous and oft-repeated Sanskrit shloka Asiti girisamam..., which means ‘if an ocean is made the inkpot, the branch of the mythical Parijata tree made the pen and Goddess Saraswati (The Goddess of Knowledge) embarks to write the glory of Lord (Shiva), it still will be impossible to comprehend the greatness of the Lord fully’ – is among the verses of this stotra.
The Composition (Story of Pushpadanta)
Pushpadanta was a Gandharva(गांधर्व), a celePushpadantanstial musician. Along with the kinnar (nymphs), yaksha (archangels), apsara (celestial dancers) etc., gandharva are beings which are said to live in the skies and in the atmosphere, in contact with the higher plane: that of the Gods. They are not necessarily spiritually realised, but are superior to humans.
Pushpadanta (literally, Flower-Teethed) was a divine musician of such standing, in the court of Lord Indra(King of the Gods). Pushpadanta was also a devotee of Lord Shiva and a lover of flowers.
Once he happened to see a beautiful garden adorned with charming flowers. It was King Chitraratha's royal garden, who was also a devotee of Lord Shiva. The King used to offer flowers from his palatial garden as a symbol of his devotion to Lord Shiva.
Pushpadanta was so awestruck by the beauty of the garden, that he could not control his emotions and picked up the flowers from the garden. Every day he tried to stop himself, but failed and picked up the flowers. As a result, King Chitraratha was left with no flowers to complete his prayers to Lord Shiva.
The King did all he could to address the issue. But Pushpadanta had divine powers to be invisible and hence, the king could not find the culprit. Left with no ideas to solve this problem, the king spread bilva leaves or bilipatra (बिलीपत्र - AEGLE MARMELOS tree leaves, which are considered to be sacred offerings to Lord Shiva) in his garden.
Pushpadanta was unaware of this and unknowingly stepped on the bilva leaves. This infuriated Lord Shiva and he punished Pushpadanta by taking away his divine powers.
He was shocked, but being a blessed devotee, he realized why that happened. In order to seek forgiveness and please Lord Shiva, Pushpadant composed a stotra (song of praise) in which he elaborated at length upon Shiva's greatness as a prayer. Lord Shiva, was pleased with his prayers, absolved him and returned his divine powers. This very prayer became well known as the 'Shiva Mahimna Stotra'.
"Anyone who recites this hymn with a pure heart and devotion will be blessed with fame (कीर्ति), wealth (धन), long life (आयु) and many children (सुत) in this mortal world, and will attain Kailas (Shiva's abode) after death. Benefit of singing Shivmahimna stotra is far greater than either the benefit of spiritual initiation (दीक्षा), charity (दान), austerity (तप), pilgrimage (तीर्थ), knowledge of the scriptures (ज्ञान), or the performance of ceremonial sacrifice (यज्ञ-याग)."
शिवमहिम्नस्तोत्र हे भवभूती या महाकवीने निर्माण केलेल्या शिखरिणी छंदामध्ये आहे. यामध्ये यती सहाव्या व अकराव्या अक्षरा नंतर येतो. यती म्हणजे ज्या अक्षरा नंतर श्वास थांबतो ते अक्षर होय.प्रत्येक चरणातील सहाव्या अक्षरा नंतर श्वास थांबतो नंतर अकराव्या अक्षरा नंतर चरण संपल्यावर पादांत श्वास थांबतो.
रसै:रुद्रैछिन्ना यमनसभलाग:शिखरिणी।
याचा अर्थ असा कि सहा रस आहेत आणि आणि अकरा रुद्र आहेत.
। s s s s s. । । । । । s s । । । s.
ननाना नानाना ननन ननना नानन नना
१२३ ४५६. १२३ ४५६ ७८९ १०११.
अनाघ्रातपुष्पम् किसलयमलूनकररूहै।
।ss sss. ।।। ।।s s।। ।s.
न (।) हा ऱ्हस्व स्वर आहे तर ना हा दीर्घ (s)स्वर आहे. संस्कृतमध्ये लयबद्धता येण्यासाठी वरील स्वरांचे मनातल्या मनात उच्चारण करणे अत्यंत आवश्यक आहे. धीरगंभीर भाव अभिव्यक्ती साठी तसेच उच्च कोटीचा नैतिक भाव पुरुषार्थ तसेच आपल्या इष्ट देवतेप्रती भक्ती व श्रद्धा यांचे प्रकटीकरण करण्यासाठी शिखरिणी छंदाचा उपयोग केला जातो. आपल्या सर्वांच्या सोयीसाठी शिवमहिम्नस्तोत्र हे सहाव्या व अकराव्या यति ला धरून प्रथमच त्याचे भाषाशास्त्रीय दृष्ट्या अत्यंत शुद्ध फोड करून आपणासाठी शास्त्रोक्त पद्धतीने या ब्लॉग द्वारे मांडले आहे जेणेकरून मराठी किंवा इतर देवनागरी भाषा जाणारे सहजगत्या या स्तोत्राचे उच्चारण करून पुष्पदंतासारखे दैवी वरदान प्राप्त करून घेण्यास समर्थ होतील.
श्रीशिवमहिम्नस्तोत्रम्
श्रीशिवमहिम्नस्तोत्रमिदं भगवान् शिवस्य मतिव प्रियं स्तोत्रम् । अस्य रचनाकारः गन्धर्वराज पुष्पदन्तः । स्तोत्रकाव्ये अस्य स्तोत्रस्य महत्वपूर्ण स्नानं विद्यते । स्तोत्र स्तोत्रे ४३ श्लोक संख्याः वर्तते । शिखरिणी छन्द । पुष्पदन्त उवाच -
महिम्नःपारंते । परमविदुषोयद्यसदृशी।
स्तुतिर्ब्रह्मादीना । मपितदवसन्नास्त्वयिगिरः।।
अथाऽवाच्यःसर्वः । स्वमतिपरिणामावधिगृणन्।
ममाप्येषस्तोत्रे । हरनिरपवादःपरिकरः।। १।।
अतीतःपंथानं । तवचमहिमावांमनसयोः।
अतद्व्यावृत्त्यायं । चकितमभिधत्तेश्रुतिरपि।।
सकस्यस्तोतव्यः । कतिविधगुणःकस्यविषयः।
पदेत्वर्वाचीने । पततिनमनःकस्यनवचः।। २।।
मधुस्फीतावाचः । परमममृतंनिर्मितवतः।
स्तवब्रह्मन्किंवा । गपिसुरगुरोर्विस्मयपदम्।।
ममत्वेतांवाणीं । गुणकथनपुण्येनभवतः।
पुनामीत्यर्थेऽस्मिन् । पुरमथनबुद्धिर्व्यवसिता।। ३।।
तवैश्वर्यंयत्तज् । जगदुदयरक्षाप्रलयकृत्।
त्रयीवस्तुव्यस्तं । तिस्रुषुगुणभिन्नासुतनुषु।।
अभव्यानामस्मिन् । वरदरमणीयामरमणीं।
विहन्तुंव्याक्रोशीं । विदधतइहैकेजडधियः।। ४।।
किमीहःकिंकायः । सखलुकिमुपायस्त्रिभुवनं।
किमाधारोधाता । सृजतिकिमुपादानइतिच।।
अतर्क्यैश्वर्येत्व। य्यनवसरदुःस्थोहतधियः।
कुतर्कोऽयंकांश्चित् । मुखरयतिमोहायजगतः।। ५।।
अजन्मानोलोकाः । किमवयववन्तोऽपिजगतां।
अधिष्ठातारंकिं । भवविधिरनादृत्यभवति।।
अनीशोवाकुर्याद् । भुवनजननेकःपरिकरो।
यतोमन्दास्त्वां । प्रत्यमरवरसंशेरतइमे।। ६।।
त्रयीसांख्यंयोगः । पशुपतिमतंवैष्णवमिति।
प्रभिन्नेप्रस्थाने । परमिदमदःपथ्यमितिच।।
रुचीनांवैचित्र्या । दृजुकुटिलनानापथजुषां।
नृणामेकोगम्य । स्त्वमसिपयसामर्णवइव।। ७।।
महोक्षःखट्वांगं । परशुरजिनंभस्मफणिनः।
कपालंचेतीय । त्तववरदतन्त्रोपकरणम्।।
सुरास्तांतामृद्धिं । दधतितुभवद्भूप्रणिहितां।
नहिस्वात्मारामं । विषयमृगतृष्णाभ्रमयति।। ८।।
ध्रुवंकश्चित्सर्वं । सकलमपरस्त्वध्रुवमिदं।
परोध्रौव्याऽध्रौव्ये । जगतिगदतिव्यस्तविषये।।
समस्तेऽप्येतस्मिन् । पुरमथनतैर्विस्मितइव।
स्तुवन्जिह्रेमित्वां । नखलुननुधृष्टामुखरता।। ९।।
तवैश्वर्यंयत्नाद् । यदुपरिविरिंचिर्हरिरधः।
परिच्छेतुंयाता । वनिलमनलस्कन्धवपुषः।।
ततोभक्तिश्रद्धा । भरगुरुगृणद्भ्यांगिरिशयत्।
स्वयंतस्थेताभ्यां । तवकिमनुवृत्तिर्नफलति।। १०।।
अयत्नादापाद्य । त्रिभुवनमवैरव्यतिकरं।
दशास्योयद्बाहू । नभृतरणकण्डूपरवशान्।।
शिरःपद्मश्रेणी । रचितचरणाम्भोरुहबलेः।
स्थिरायास्त्वद्भक्ते । स्त्रिपुरहरविस्फूर्जितमिदम्।। ११।।
अमुष्यत्वत्सेवा। समधिगतसारंभुजवनं।
बलात्कैलासेऽपि । त्वदधिवसतौविक्रमयतः।।
अलभ्यापातालेऽ । प्यलसचलितांगुष्ठशिरसि।
प्रतिष्ठात्वय्यासीद् । ध्रुवमुपचितोमुह्यतिखलः।। १२।।
यदृद्धिंसुत्राम्णो । वरदपरमोच्चैरपिसतीं।
अधश्चक्रेबाणः । परिजनविधेयत्रिभुवनः।।
नतच्चित्रंतस्मिन् । वरिवसितरित्वच्चरणयोः।
नकस्याप्युन्नत्यै । भवतिशिरसस्त्वय्यवनतिः।। १३।।
अकाण्डब्रह्माण्ड। क्षयचकितदेवासुरकृपा ।।
विधेयस्याऽऽसीद् । यस्त्रिनयनविषंसंहृतवतः।।
सकल्माषःकण्ठे । तवनकुरुतेनश्रियमहो।
विकारोऽपिश्लाघ्यो । भुवनभयभंगव्यसनिनः।। १४।।
असिद्धार्थानैव । क्वचिदपिसदेवासुरनरे।
निवर्तन्तेनित्यं । जगतिजयिनोयस्यविशिखाः।।
सपश्यन्नीशत्वा । मितरसुरसाधारणमभूत्।
स्मरःस्मर्तव्यात्मा । नहिवशिषुपथ्यःपरिभवः।। १५।।
महीपादाघाताद् । व्रजतिसहसासंशयपदं।
पदंविष्णोर्भ्राम्यद् । भुजपरिघरुग्णग्रहगणम्।।
मुहुर्द्यौर्दौस्थ्यं । यात्यनिभृतजटाताडिततटा।
जगद्रक्षायैत्वं । नटसिननुवामैवविभुता।। १६।।
वियद्व्यापीतारा । गणगुणितफेनोद्गमरुचिः।
प्रवाहोवारांयः । पृषतलघुदृष्टःशिरसिते।।
जगद्द्वीपाकारं । जलधिवलयंतेनकृतमिति।
अनेनैवोन्नेयं । धृतमहिमदिव्यंतववपुः।। १७।।
रथःक्षोणीयन्ता । शतधृतिरगेन्द्रोधनुरथो।
रथांगेचन्द्रार्कौ । रथचरणपाणिःशरइति।।
दिधक्षोस्तेकोऽयं । त्रिपुरतृणमाडम्बरविधिः।
विधेयैःक्रीडन्त्यो । नखलुपरतन्त्राःप्रभुधियः।। १८।।
हरिस्तेसाहस्रं । कमलबलिमाधायपदयोः।
यदेकोनेतस्मिन् । निजमुदहरन्नेत्रकमलम्।।
गतोभक्त्युद्रेकः । परिणतिमसौचक्रवपुषः।
त्रयाणांरक्षायै । त्रिपुरहरजागर्तिजगताम्।। १९।।
क्रतौसुप्तेजाग्रत् । त्वमसिफलयोगेक्रतुमतां।
क्वकर्मप्रध्वस्तं । फलतिपुरुषाराधनमृते।।
अतस्त्वांसम्प्रेक्ष्य । क्रतुषुफलदानप्रतिभुवं।
श्रुतौश्रद्धांबध्वा । दृढपरिकरःकर्मसुजनः।। २०।।
क्रियादक्षोदक्षः । क्रतुपतिरधीशस्तनुभृतां।
ऋषीणामार्त्विज्यं । शरणदसदस्याःसुरगणाः।।
क्रतुभ्रंशस्त्वत्तः । क्रतुफलविधानव्यसनिनः।
ध्रुवंकर्तुंश्रद्धा । विधुरमभिचारायहिमखाः।। २१।।
प्रजानाथंनाथ । प्रसभमभिकंस्वांदुहितरं।
गतंरोहिद्भूतां । रिरमयिषुमृष्यस्यवपुषा।।
धनुष्पाणेर्यातं । दिवमपिसपत्राकृतममु।
त्रसन्तंतेऽद्यापि । त्यजतिनमृगव्याधरभसः।। २२।।
स्वलावण्याशंसा । धृतधनुषमह्नायतृणवत्।
पुरःप्लुष्टंदृष्ट्वा । पुरमथनपुष्पायुधमपि।।
यदिस्त्रैणंदेवी । यमनिरतदेहार्धघटनात्।
अवैतित्वामद्धा । बतवरदमुग्धायुवतयः।। २३।।
श्मशानेष्वाक्रीडा । स्मरहरपिशाचाःसहचराः।
चिताभस्मालेपः । स्रगपिनृकरोटीपरिकरः।।
अमंगल्यंशीलं । तवभवतुनामैवमखिलं।
तथापिस्मर्तॄणां । वरदपरमंमंगलमसि।। २४।।
मनःप्रत्यक्चित्ते । सविधमविधायात्तमरुतः।
प्रहृष्यद्रोमाणः । प्रमदसलिलोत्संगतिदृशः।।
यदालोक्याह्लादं । ह्रदइवनिमज्यामृतमये।
दधत्यन्तस्तत्त्वं । किमपियमिनस्तत्किलभवान्।। २५।।
त्वमर्कस्त्वंसोम । स्त्वमसिपवनस्त्वंहुतवहः।
त्वमापस्त्वंव्योम । त्वमुधरणिरात्मात्वमितिच।।
परिच्छिन्नामेवं । त्वयिपरिणताबिभ्रतिगिरं।
नविद्मस्तत्तत्त्वं । वयमिहतुयत् त्वंनभवसि।। २६।।
त्रयींतिस्रोवृत्ती । स्त्रिभुवनमथोत्रीनपिसुरान्।
अकाराद्यैर्वर्णै । स्त्रिभिरभिदधत्तीर्णविकृति।।
तुरीयंतेधाम । ध्वनिभिरवरुन्धानमणुभिः।
समस्तव्यस्तंत्वां । शरणदगृणात्योमितिपदम्।। २७।।
भवःशर्वोरुद्रः । पशुपतिरथोग्रःसहमहान्।
तथाभीमेशाना । वितियदभिधानाष्टकमिदम्।।
अमुष्मिन्प्रत्येकं । प्रविचरतिदेवश्रुतिरपि।
प्रियायास्मैधाम्ने । प्रणिहितनमस्योऽस्मिभवते।। २८।।
नमोनेदिष्ठाय । प्रियदवदविष्ठायचनमः।
नमःक्षोदिष्ठाय । स्मरहरमहिष्ठायचनमः।।
नमोवर्षिष्ठाय । त्रिनयनयविष्ठायचनमः।
नमःसर्वस्मैते । तदिदमतिसर्वायचनमः।। २९।।
बहुलरजसे । विश्वोत्पत्तौभवाय नमो नमः।
प्रबलतमसे । तत्संहारेहरायनमोनमः।।
जनसुखकृते । सत्त्वोद्रिक्तौमृडायनमोनमः।
प्रमहसिपदे । निस्त्रैगुण्येशिवायनमोनमः।। ३०।।
कृशपरिणति । चेतःक्लेशवश्यंक्वचेदं।
क्वचतवगुण । सीमोल्लंघिनीशश्वदृद्धिः।।
इतिचकितम । मन्दीकृत्यमांभक्तिराधाद्।
वरदचरण । योस्तेवाक्यपुष्पोपहारम्।। ३१।।
असितगिरिसमं । स्यात्कज्जलंसिन्धुपात्रे।
सुरतरुवरशाखा । लेखनीपत्रमुर्वी।।
लिखतियदिगृहीत्वा । शारदासर्वकालं।
तदपितव । गुणानामीशपारंनयाति।। ३२।।
असुरसुरमुनीन्द्रै । रर्चितस्येन्दुमौलेः।
ग्रथितगुणमहिम्नो । निर्गुणस्येश्वरस्य।।
सकलगणवरिष्ठः । पुष्पदन्ताभिधानः।
रुचिरमलघुवृत्तैः । स्तोत्रमेतच्चकार।। ३३।।
अहरहरनवद्यं । धूर्जटेःस्तोत्रमेतत्।
पठतिपरमभक्त्या। शुद्ध-चित्तःपुमान् यः।।
सभवतिशिवलोके । रुद्रतुल्यस्तथाऽत्र।
प्रचुरतरधनायुः । पुत्रवान्कीर्तिमांश्च।। ३४।।
महेशान्नापरोदेवो । महिम्नोनापरास्तुतिः।
अघोरान्नापरोमन्त्रो । नास्तितत्त्वंगुरोःपरम्।। ३५।।
दीक्षादानंतपस्तीर्थं । ज्ञानंयागादिकाःक्रियाः।
महिम्नस्तवपाठस्य । कलांनार्हन्तिषोडशीम्।। ३६।।
कुसुमदशननामा । सर्वगन्धर्वराजः।
शशिधरवरमौलेर् । देवदेवस्यदासः।।
सखलुनिजमहिम्नो । भ्रष्टएवास्यरोषात्।
स्तवनमिदमकार्षीद् । दिव्यदिव्यंमहिम्नः।। ३७।।
सुरगुरुमभिपूज्य । स्वर्गमोक्षैकहेतुं।
पठतियदिमनुष्यः । प्रांजलिर्नान्यचेताः।।
व्रजतिशिवसमीपं । किन्नरैःस्तूयमानः।
स्तवनमिदममोघं । पुष्पदन्तप्रणीतम्।। ३८।।
आसमाप्तमिदंस्तोत्रं । पुण्यंगन्धर्वभाषितम्।
अनौपम्यंमनोहारि । सर्वमीश्वरवर्णनम्।। ३९।।
इत्येषावाङ्मयीपूजा । श्रीमच्छंकरपादयोः।
अर्पितातेनदेवेशः । प्रीयतांमेंसदाशिवः।। ४०।।
तवतत्त्वंनजानामि । कीदृशोऽसिमहेश्वर।
यादृशोऽसिमहादेव । तादृशायनमोनमः।। ४१।।
एककालंद्विकालंवा । त्रिकालंयःपठेन्नरः।
सर्वपापविनिर्मुक्तः । शिवलोकेमहीयते।। ४२।।
श्रीपुष्पदन्तमुखपंकजनिर्गतेन।
स्तोत्रेणकिल्बिषहरेणहरप्रियेण।।
कण्ठस्थितेनपठितेनसमाहितेन।
सुप्रीणितोभवतिभूतपतिर्महेशः।। ४३।।
।। इति श्री पुष्पदन्त विरचितं शिवमहिम्नः स्तोत्रं सम्पूर्णम्।।
कथा
भगवान शिवशंकराचे महत्व प्रतिपादित करण्यासाठी शिवमहिम्नस्तोत्र ची निर्मिती करण्यात आली आहे या स्तोत्रांत मध्ये महादेवाचा महिमा वर्णन करणाऱ्या कथा आलेल्या आहेत. जर सागराला दौत बनविले पारिजातक वृक्षाचा फांदीला लेखणी बनवले आणि आणि देवी सरस्वतीला जरी शिवाची महिमा सर्वकाळ लिहावयास सांगितले तरीदेखील शिवमहिमा समजणे अशक्यच आहे.
पुष्पदंत याचा शब्दशः अर्थ ज्याचे दात फुलांचे आहेत तो इंद्राच्या दरबारामध्ये ज्याच्याकडे अदृश्य होण्याची दैवी शक्ती आहे असा गायन करणारा गंधर्व आहे.
https://youtu.be/dbQRea07FRA
Comments